Begrijpend lezen: ook belangrijk NA je schooltijd – zo doe je het!

Begrijpend lezen. Je hebt er misschien lichte trauma’s aan overgehouden van de basisschool. Al die lastige multiple-choice-vragen, signaalwoorden en niet-interessante teksten waar je doorheen moest ploegen… Maar begrijpend lezen is niet alleen in groep 4 en 5 belangrijk. Ook als kenniswerker is deze vaardigheid essentieel om je werk goed te doen. Hoe doe je het? Dit zijn 7 praktische tips. Wees gerust: werkbladen en onmogelijke multiple-choice-vragen besparen we je.

Ongetwijfeld komt begrijpend lezen je nog bekend voor van juf Milou of meester Bas. Of van de CITO over begrijpend lezen of – erger nog – de bijles begrijpend lezen waar je moeder je elke dinsdagmiddag naartoe stuurde. Je had vast een begrijpend-lezen-methode op school waarvoor je met allerlei multomappen, geperforeerde werkbladen en oefenboekjes aan de slag ging. Je denkt er niet graag aan terug…

De paar mede-leerlingen die standaard een 9 haalden voor dit vak, vonden het reuze-leuk. De rest vond er waarschijnlijk geen bal aan. Maar niet voor niets is begrijpend lezen oefenen in groep 8, groep 7, groep 6 en eigenlijk in de hele schooltijd een belangrijk vak.

Twee dingen om te onthouden als je nog met rillingen terugdenkt aan het schoolvak:

1. Je bent niet de enige wiens hobby begrijpend lezen niet was, en die toch goed terecht is gekomen.
2. Begrijpend lezen is wél enorm belangrijk om je leesvaardigheid en tekstbegrip te verbeteren. Dus de lessen van toen heb je niet zonder reden doorstaan.

Even wat luchtigheid voordat we overgaan naar begrijpend lezen voor volwassenen? Bekijk dan dit fragment van Even Tot Hier over begrijpend lezen, waarom kinderen het niet leuk vinden en waarom het wel belangrijk is.

Waarom is begrijpend lezen zo belangrijk?

Je hebt je als tiener misschien regelmatig – gefrustreerd starend naar je huiswerkschrift – afgevraagd waarom begrijpend lezen belangrijk is. Waarom is begrijpend lezen nuttig? Nou, het is niet voor niets zo dat begrijpend lezen in groep 4, groep 5, groep 6 en ver daarna standaard op het lesprogramma staat. Het begrijpend lezen van teksten is een belangrijke vaardigheid voor de rest van je leven.

Bedenk maar eens hoeveel teksten je leest op een dag. Het gaat dan niet alleen om romans en managementboeken (tip: ken je ons boek ‘Elke Dag Om 15.00 Uur Klaar’ al?). Je leest ook nieuwsberichten, e-mails voor werk, notulen, rapportages die collega’s je doorsturen, etc. Al met al gaan je ogen over heel wat letters heen. Dan is het wel zo fijn als je daar snel en efficiënt de juiste boodschap uit haalt. Dat bespaart je tijd, zorgt ervoor dat je makkelijker belangrijke informatie uit een tekst filtert én helpt om informatie beter te onthouden.

Begrijpend lezen oefenen is dus ook voor volwassenen heel belangrijk. Om een paar redenen:

• Het bespaart je tijd. Als je in één keer de belangrijke boodschap uit een tekst haalt, hoef je teksten niet meerdere keren te herlezen.
• Je kunt daardoor meer lezen in minder tijd. Dat is handig, want de gemiddelde kenniswerker heeft genoeg te lezen op een dag.
• Het helpt om zelfs van complexe teksten de kernboodschap te begrijpen.
• Doordat je snapt wat je leest, kun je de nieuwe kennis ook gebruiken in keuzes die je maakt of adviezen die je geeft.
• Je bent in staat om in eigen woorden te vertellen wat je hebt gelezen.

Dat alles is handig. De gemiddelde tijd die we hebben om te lezen, neemt namelijk al sinds de jaren ‘90 af. In 1975 lazen we nog ongeveer 6 uur per week; in 2015 zaten we op slechts 37 minuten per dag. Volgens het Sociaal Plan Bureau (zie dit rapport) is tijdsdruk daar de reden voor. Als je sneller leest en je tekstbegrip vergroot, valt daar iets op te verzinnen. Zo houd je meer leestijd over. Voor dat verslag van je collega of gewoon voor die ene leuke roman die al een tijd op je nachtkastje stof ligt te vangen.

Maar eerst: wat is begrijpend lezen precies?

Wat wordt bedoeld met begrijpend lezen?

Begrijpend lezen wordt door onderzoekers Gough en Tunmer gezien als The Simple view of reading. Zij stellen dat begrijpend lezen twee dingen omvat:

1. Je kunt letters en lettercombinaties decoderen, dus omzetten in klanken die samen woorden vormen.
2. Je hebt het vermogen om gesproken taal te begrijpen.

Maar goed, dat is zoals gezegd de simpele visie. Wij zouden het eerder definiëren als een tekst op zo’n manier lezen dat je daadwerkelijk begrijpt en kunt uitleggen wat je zojuist hebt gelezen. Oftewel: er is sprake van tekstbegrip en je kunt over je eigen woorden over de inhoud van de tekst vertellen.

Je ogen gaan dus niet alleen over de letters heen om maar te kunnen zeggen “Ja hoor, ik heb het gelezen”. Nee, je kunt de informatie ook reproduceren.

En dat is belangrijk. Pas als je echt snapt wat er in een tekst staat en daarover kunt vertellen, heeft het écht zin dat je die tekst tot je neemt. Anders had je dat verslag of die cursushandleiding net zo goed links kunnen laten liggen.

Hoe werkt begrijpend lezen?

Begrijpend lezen gaat dus verder dan alleen maar de woorden tot je nemen die je op (digitaal) papier ziet staan. Er komt meer bij kijken. Je gebruikt diverse leesstrategieën bij begrijpend lezen. Zo lees je vaak eerst scannend om te kijken waar belangrijke informatie staat en welke info je alvast uit koppen of afbeeldingen kunt halen. Maar ook lees je later meer diepgaand om bijvoorbeeld de argumentatie goed te snappen.

De belangrijkste strategieën voor begrijpend lezen zijn:

• Oriënterend lezen: onderzoeken of de tekst bruikbaar is voor je doel, bijvoorbeeld door de titel, omslag en koppen te bekijken.
• Globaal lezen: de kernboodschap uit de tekst halen door bijvoorbeeld de inleiding, conclusie en steeds de eerste zin van alinea’s te lezen.
• Skimmen: in rap tempo door de tekst heen gaan zonder informatie te skippen, dus snel over alle woorden heen gaan, maar er niet te lang bij stilstaan. Zo kom je snel tot de belangrijkste boodschap.
• Gericht lezen: specifiek bepaalde onderdelen van een tekst in detail lezen, omdat je weet dat vooral een bepaald deel van de tekst voor jou relevant is.
• Intensief lezen: de volledige tekst lezen en daarbij je best doen om iedere zin te begrijpen, zodat je daarna goed kunt navertellen wat je hebt gelezen.
• Kritisch lezen: tijdens het lezen kritisch nagaan of de informatie in de tekst klopt, of jij het ermee eens bent en hoe betrouwbaar de informatie en bronnen zijn. Dit doe je met name als je op basis van de informatie belangrijke keuzes moet maken.

Lees in ons artikel over 7 leesmanieren alles over deze verschillende leesstrategieën. Daar vind je ook terug wanneer welke leesstrategie het meest passend is. Krijg je bijvoorbeeld een hele stapel wetenschappelijke publicaties over de schutting gegooid van je collega? Dan is het verstandig om eerst oriënterend te lezen. Moet jij je leidinggevende over een belangrijke keuze adviseren op basis van een rapport? Dan is het zeker nuttig om dat rapport kritisch te lezen.

Hoe leer je het beste begrijpend lezen?

Misschien vraag je je af “Hoe kun je begrijpend lezen leren op latere leeftijd?” of “Hoe verbeter ik begrijpend lezen?”. Een cursus begrijpend lezen voor volwassenen bestaat niet én zullen we je ook niet aandoen. En nee hoor, we gooien je ook niet dood met saaie begrijpend-lezen-oefeningen.

Wil je begrijpend lezen oefenen als volwassene? Dan adviseren we je 2 dingen:

1. Lees meer. Zoals voor wel meer dingen geldt, werkt meters maken ook heel goed om beter te lezen. Hoe meer je leest (en hoe vaker je dus per tekst de juiste leesstrategie vaststelt), hoe beter je erin wordt om teksten efficiënter te lezen. Tip: volg onze leesstrategieën voor drukke mensen als je meer wilt lezen, maar ook met een volle agenda kampt.
2. Lees snel. Nee, niet zó snel dat je alleen maar vlagen van woorden ziet staan. We hebben het over de strategie snellezen. Het idee is dat je eerst vluchtig door een tekst heen gaat om te kijken waar belangrijke onderdelen te vinden zijn en dat je die onderdelen daarna in detail leest. Je gaat er dan sneller doorheen. Hoe dat precies zit en ook wat snellezen juist niet is? Dat lees je in ons artikel over snellezen.

Hoe kan ik mijn begrijpend lezen verbeteren?

Oké, allemaal leuk en aardig, maar naast meer boeken lezen en sneller lezen, wil jij ook wel weten hoe je begrijpend lezen kunt verbeteren bij jezelf. Daarvoor hebben we 7 tips. Komen geen begrijpend lezen CITO’s, werkbladen voor begrijpend lezen en saaie begrijpend-lezen-oefeningen aan te pas.

1. Zorg voor focus en minder afleiding

Laten we beginnen met een belangrijke randvoorwaarde voor alles wat je leest: rust. Hoe kun je aandachtig begrijpend lezen? Daarvoor is een omgeving met zo min mogelijk prikkels cruciaal. Zie je maar eens door een saai geschreven jaarverslag vol vakjargon heen te worstelen als twee collega’s enthousiast naast je aan het kletsen zijn.

Ga daarom juist op leesmomenten op een rustige plek op kantoor zitten of werk een dag thuis. En lukt dat niet? Dan is een noise-cancelling headphone je beste vriend. Tip: laat binaural beats door je koptelefoon klinken. Die zijn (bewezen!) helpend om je focus te verbeteren.

2. Scan of skim de tekst eerst

Daar hadden we het net al kort over bij de leesstrategieën. Het is handig om je niet direct met volle aandacht op een tekst te storten. Dubbelcheck eerst of deze tekst inderdaad relevant is om te lezen. En als dat zo is, ga dan een keer vluchtig door de tekst heen. Waar gaat het in grote lijnen over? Waar staat de belangrijkste informatie? Wat kun je mogelijk uit deze tekst halen? Zo kun je daarna sneller door de tekst heen gaan. Ook kun je wellicht bepaalde alinea’s skippen.

3. Spot de signaalwoorden

Veel teksten bevatten signaalwoorden om de structuur duidelijk te maken en je te wijzen op verbanden of belangrijke informatie. Die term komt je vast in de verte bekend voor van het oefenen met begrijpend lezen in groep 7. Signaalwoorden zijn woorden als ‘omdat’, ‘door’, ‘bovendien’ en ‘maar’. Ze geven allemaal een bepaald verband aan. Denk aan een tegenstelling, reden of opsomming.

Door op die woorden te letten, kun je makkelijker doorzien hoe tekstonderdelen aan elkaar gerelateerd zijn. Dat helpt bij je tekstbegrip of om een tekst samen te vatten.

Een paar voorbeelden van veelvoorkomende signaalwoorden:

• Oorzaak-gevolg: doordat, zodat, waardoor, door
• Argumentatie: omdat, want, namelijk, om die reden
• Opsomming: ten eerste, ten tweede, enerzijds, anderzijds, daarnaast, bovendien, ook, verder, ten slotte, nadat
• Chronologie: eerst, daarna, vervolgens, toen, tot slot
• Tegenstelling: maar, echter, daarentegen, hoewel, ondanks
• Voorbeeld: bijvoorbeeld, zoals, onder andere, denk aan
• Samenvatting: kortom, samenvattend, dus, al met al

4. Verhoog je leestempo (een beetje)

Gemiddeld lezen kantoorwerkers ongeveer 150 tot 200 woorden per minuut. En het goede nieuws is: het is haalbaar om je leestempo te verhogen. Ja, ook zonder dat je tekstbegrip erop achteruitgaat. Niet alleen wij van Snellezen.com hebben die mening. De wetenschap zegt het ook.

Het is mogelijk voor je ogen om naar 300 woorden per minuut te gaan, en dat kan júist helpen om informatie beter te begrijpen en onthouden. Bij een hoger leestempo raak je namelijk minder snel afgeleid. Met deze 5 manieren van snellezen train je jezelf daarin.

5. Vat de tekst samen of maak een mindmap

Een tekst samenvatten helpt om je tekstbegrip te vergroten. Dat is niet zonder reden vaak een belangrijk onderdeel van begrijpend lezen bij de CITO-toets en zelfs bij examens. Maar ook als groep 8 al ver achter je ligt en je inmiddels al jarenlang een kantoorganger bent, is het nog slim om te doen bij belangrijke teksten.

Vat teksten bij voorkeur direct samen nadat je ze hebt gelezen. Gebruik daarvoor de Cornell-methode. Die helpt je om samenvatten effectief te doen voor een beter tekstbegrip.

Ben jij meer een visuele denker? Dan is mindmappen een goed alternatief. Je laat dan visueel zien hoe informatie aan elkaar gerelateerd is. Ook dat is een goede manier om te verwerken (en daardoor te onthouden) wat je net hebt gelezen. Goed om je tekstbegrip te vergroten!

6. Herhaal, herhaal, herhaal

We hebben goed nieuws en slecht nieuws over begrijpend lezen. Het slechte nieuws? We vergeten alweer heel snel wat we hebben gelezen. Dat laat de Vergeetcurve van Ebbinghaus zien. Het goede nieuws? Daar kun je een positief stokje voor steken door informatie meerdere keren te herhalen. Doe dat verspreid over de tijd en meerdere keren, bijvoorbeeld door je samenvatting 1 dag, 2 dagen, 5 dagen en 10 dagen later nog eens door te lezen. Dan is de kans groter dat je de belangrijkste informatie niet vergeet.

7. Maak aantekeningen (op papier!)

Een laatste tip om begrijpend lezen en tekstbegrip te verbeteren: maak aantekeningen. En doe dat lekker ouderwets met pen en papier. Of met je digitale versie daarvan: de Remarkable. Maar doe het zeker niet tikkend op je PC. Het fijne aan schrijven met pen en papier is dat het tijdrovender is, waardoor je bewuster een selectie maakt in wat je wel en niet noteert. Daardoor verwerk je de informatie al deels. Dat bevordert – je raadt het al – je tekstbegrip.

Nieuwsgierig naar zo’n digitaal notitieblok? Björn testte de Remarkable. Wat hij ervan vindt, zie je hier:

Dus: hoe kan ik beter begrijpend lezen?

Begrijpend lezen is niet alleen belangrijk om goede cijfers te halen in groep 8 als je met begrijpend lezen móet oefenen. Ook op latere leeftijd is dit een skill die je wilt beheersen en die in je werkzame leven essentieel is. Gelukkig kun je veel doen om beter te worden. Samengevat zijn dit onze belangrijkste tips voor begrijpend lezen:

1. Verdiep je in de leesstrategieën en kies per tekst de juiste strategie die jou helpt om de tekst efficiënt te lezen en het belangrijkste te onthouden.
2. Zorg voor een goede focus en beperk afleiding. Een noise-cancelling headphone is zelfs in de drukste kantoortuin je life-saver.
3. Ga eerst scannend of skimmend door de tekst heen en bepaal waar de belangrijkste informatie staat.
4. Herken signaalwoorden en maak daar gebruik van om de tekst te interpreteren.
5. Lees sneller om te voorkomen dat je afgeleid raakt en om meer teksten in minder tijd te kunnen bekijken, zonder verlies van tekstbegrip.
6. Maak een samenvatting of mindmap van de tekst.
7. Herhaal de informatie die je hebt gelezen. Meerdere keren en verspreid over de tijd het liefst.
8. Maak aantekeningen, en doe dit altijd met pen en papier (of met een Remarkable).

Op deze manieren voorkom je dat je bij de laatste zin van een tekst denkt “Wat heb ik nu eigenlijk gelezen?” én voorkom je dat teksten lezen meer tijd kost dan je hebt. Zo lees je sneller, onthoud je meer en begrijp je beter wat je hebt gelezen.

Goh, waren die oefeningen voor begrijpend lezen in groep 8 toch ergens goed voor.

Meer leren over efficiëntie en productiviteit?

Als drukbezette kantoorwerker is het nooit weg om in minder tijd meer (lees)werk gedaan te krijgen, toch? Wij delen er dagelijks handige tips voor op Instagram. Volg Björn Deusings en Tijdwinst op Instagram om iedere dag praktische tips en inzichten op te doen rondom slimmer werken, sneller lezen en beter samenwerken.

Veelgestelde vragen over begrijpend lezen

Waarom is begrijpend lezen zo moeilijk?

Begrijpend lezen is moeilijk omdat veel mensen met halve aandacht lezen. Ze hebben veel afleiding om zich heen, nemen weinig tijd om te lezen of gaan zo langzaam door een tekst heen dat hun brein extra snel afgeleid raakt. Als je afdwaalt, is het lastig om oog te houden voor wat je leest. Gelukkig is dat goed op te lossen door je leestempo te verhogen met een snelleesmethode die wél werkt. Daarmee heb je de kunst van het begrijpend lezen goed onder de knie.

Hoe kan ik mijn kind helpen met begrijpend lezen?

Zit je met je handen in het haar met de vraag “Hoe leer ik mijn kind begrijpend lezen?”? Je kunt je kind helpen met begrijpend lezen door je kind meer boeken te laten lezen (ook hierbij geldt: meters maken is altijd goed!) en door daarbij specifiek op zoek te gaan naar boeken die je kind leuk vindt. Dat maakt boeken lezen al interessanter. Ook helpt het om samen een boek te lezen en dat dan met elkaar te bespreken. Vraag bijvoorbeeld na één alinea aan je kind “Kun je samenvatten wat we net hebben gelezen?” of laat je kind voorspellen hoe het verder gaat.

Leer sneller lezen en informatie beter onthouden bij onze training snellezen

Wil jij ook leren hoe je informatie beter onthoudt, sneller leest en daarmee tijd bespaart? Leer bij onze 1-daagse cursus snellezen allerlei technieken om minstens 2x sneller te lezen, je geheugen te trainen, effectief samen te vatten en te mindmappen. Daardoor kom jij makkelijker door die stapels leeswerk heen, is je concentratie tijdens het lezen beter én onthoud je beter wat je hebt gelezen. Klinkt goed? Schrijf je nu in op een locatie bij jou in de buurt of volg de training online.

Wie zijn wij? | Tijdwinst.com

Bij Tijdwinst helpen we al meer dan 20 jaar professionals om slimmer (samen) te werken. Dat doen we met praktische 1-daagse trainingen waarbij jij leert om meer uit je tijd, uit jezelf en uit samenwerkingen te halen. Zo geven we door het hele land én online trainingen in o.a. snellezen, timemanagement en gesprekstechnieken. Er is altijd een training bij jou in de buurt.

Benieuwd naar onze trainingen of naar onze andere artikelen? Lees verder op onze websites of meld je direct aan voor een training.

• 1-daagse training Snellezen, mindmapping en geheugentechnieken | Blog
• 1-daagse training Timemanagement | Blog
• 1-daagse training Feedback geven | Blog
• 1-daagse training Assertiviteit | Blog
• 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
• 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog