Vluchtig de kopjes lezen, een paar steekwoorden eruit halen — jij haalt enkel de ‘highlights’ uit de tekst. Waarschijnlijk doe je dat nu ook. “Niet doen”, zegt onderzoek. “Teveel oriënterend lezen knoeit met je brein. Dat heeft invloed op de de manier waarop jij denkt.” Hoe je ermee stopt? Nou, zó:
Begrijpend lezen met uitsterven bedreigd (door gewoonte oriënterend lezen)
We wisten het al: lezen is ontzettend belangrijk;
Onderzoek toont aan dat lezen key is wanneer het aankomt op intelligentie, begrip en emotionele ontwikkeling. Het verandert namelijk de wijze waarop je brein functioneert — en niet alleen de manier waarop je brein informatie begrijpt, maar ook hoe het deze vervolgens analyseert en evalueert. Daarbij heeft de kwaliteit van jouw leesgedrag invloed op hoe je denkt.
Volgens een ander onderzoek – uitgevoerd door Haskins Laboratories for the Science of the Spoken and Written Word – zorgt lezen er daarnaast voor dat jij je brein de kans geeft om te ontspannen, zodat het vervolgens kan denken, verwerken en voorstellen — iets wat niet gebeurt wanneer je bijvoorbeeld een een film kijkt.
Daarnaast zal vaak en intensief begrijpend lezen (lezen waarbij jij je dus écht concentrerend op wat er staat en dit tegelijkertijd probeert te verwerken in je brein) wonderen doen voor je concentratievermogen.
Kortom; lezen heeft ontzettend veel voordelen — het vergroot je (emotionele) intelligentie, je analytisch vermogen, je fantasie én je concentratie. Toch lijkt er ergens iets mis te gaan:
Begrijpend lezen sterft uit.
Hoe zit dat? En wat zijn de gevolgen?
“We ontwikkelen een ‘digitaal’ brein”
Michael S. Rosenwald vertelt in de Washington Post dat, volgens een aantal neurowetenschappers, wij mensen een ‘digitaal’ brein aan het ontwikkelen zijn — een brein waarbij nieuwe netwerken worden aangemaakt, waardoor we steeds beter vluchtiger kunnen lezen — iets dat ten koste gaat van begrijpend lezen.
Dit ontstaat omdat we tegenwoordig zo overladen worden met digitale content, dat we ons brein letterlijk veranderen. In plaats van de materie van a-tot-z tot ons te nemen, zoeken we enkel nog naar details in de tekst — een leestechniek die ‘skimmen’ wordt genoemd.
En dat skimmen blijkt zo’n impact te hebben op de manier waarop wij met informatie omgaan dat er verondersteld wordt dat dit niet alleen effect op heeft ons brein, maar ook op die van de generaties na ons.
Laten we dit uitleggen:
Oriënterend lezen en integraal lezen — wat is wat?
Er zijn een aantal leestechnieken waarmee jij een tekst tot je kunt nemen:
Integraal lezen
Dit is het ‘echte’ lezen. Je gaat er eens goed voor zitten en leest de tekst woord voor woord, regel voor regel. Hierdoor weet je wat er staat en onthoud je vaak ook de informatie ook langer.
Helaas duurt integraal lezen nou eenmaal wat langer. Langzaam de informatie tot je nemen is ook niet voor iedereen even eenvoudig en bovendien: het vraagt meer concentratie — iets wat voor velen schaars is.
Scannen (oriënterende leestechniek)
Daarnaast kun je een tekst ook ‘scannen’. Het woord zegt het eigenlijk al; met een vluchtige blik ‘scan’ je de tekst. Je kijkt naar de opbouw, de tussenkopjes, staan er afbeeldingen in? Kortom, je bladert er doorheen om een globaal idee te krijgen van waar de tekst over gaat én of je dit wel of niet wil gaan lezen.
Dit oriënterend lezen gebruik je dus eigenlijk als voorbereiding op het ‘échte’ lezen.
Skimmen (oriënterende leestechniek)
Skimmen is, net als scannen, ook een leestechniek die je gebruikt om een goed beeld te krijgen van een stuk tekst. In tegenstelling tot scannen focus jij je bij skimmen echter meer op specifieke woorden of zinsgedeelten.
Je leest de eerste paar regel van een artikel, waarna je vervolgens op zoek gaat naar bepaalde woorden in de tekst. Misschien springen er zelfs een paar interessante regels uit, maar de tekst volledig lezen, zul je waarschijnlijk niet doen. In feite ben je dus enkel bezig met het zoeken naar de details die voor jou interessant zijn.
Vaak absorbeer je hiermee al zo’n 10 tot 15% van de informatie, zodat je al enig idee hebt waar de tekst over gaat.
Volgens veel snellees-’experts’ is dit ook meteen hoe je snelleest — een fabel natuurlijk. Já, je gaat sneller door de tekst heen, maar werkelijk begrijpen wat er nou precies staat, lukt je niet. Niet bepaald een effectieve manier, dus. Je slaat immers meer dan 80% van de informatie over.
Hoewel dit skimmen dus een ontzettend handige leestechniek is om te bepalen of de tekst je aanspreekt en om een globaal beeld te krijgen, is het géén vervanging van integraal lezen.
En daar ligt nu net het probleem: in plaats van aandachtig te lezen, skim jij steeds vaker de informatie die je tegenkomt.
… en dat heeft zo zijn gevolgen:
1. Oriënterend lezen maakt je oppervlakkig
Zodra jij alleen nog maar bezig bent met het ‘skimmen’ van een tekst, bouwt je brein als ware een systeem op waarmee het de cognitieve ‘lading’ die binnenkomt, minimaliseert waardoor je breincapaciteit op hoog niveau kan functioneren.
Edward Hallowell, een Amerikaanse psychiater, legt uit:
“In de hele menselijke geschiedenis hebben we nog nooit zoveel informatie moeten verwerken als dat we vandaag de dag doen. We hebben nu een complete generatie die meer uren achter een computerscherm of mobiele telefoon doorbrengt dan ooit.”
Hij vervolgt:
“Ze zijn zo druk bezig met het verwerken en ontvangen van al die informatie, die uit verschillende richtingen op hen afgevuurd wordt, dat het vermogen verliezen om te denken en te voelen. Omdat ze namelijk de hele dag bezig zijn met vaak oppervlakkige informatie, offeren ze hun diepgang op”
Harde woorden, maar hij heeft gelijk — door informatie oppervlakkig te lezen worden wijzelf ook oppervlakkig. Daarnaast heeft het ook zo zijn weerslag op je begrip en algehele leesvaardigheid:
2. Oriënterend lezen knoeit met je concentratie en begrip
Maryanne Wolf, Auteur van ‘Reader Come Home: The Reading Brain In A Digital World.”
“Veelvuldig skimmen heeft ervoor gezorgt dat we enkel nog naar bronnen zoeken die de meest eenvoudige en meest gereduceerde informatie leveren — we zoeken naar informatie die het minst cognitief uitdagend lijkt.”
Met zo veel online informatie zoekt ons brein naar snelle hulpmiddelen waarmee we het allemaal zo snel mogelijk kunnen opnemen — we scannen, zoeken naar bruikbare zinnen, scrollen op en neer door het artikel.
“We zijn hier zo mee bezig dat wanneer we bijvoorbeeld een boek pakken, we het lastig vinden om het skimmen achterwege te laten — iets wat vervolgens onze leesvaardigheid in de weg zit. En omdat we allemaal zo gewend zijn geraakt aan deze leesstijl, merken steeds meer mensen dat de materie die ze lezen lastiger is om tot zich te nemen of te begrijpen.”
Tot slot komt ook jouw concentratie en aandachtsspanne onder vuur te liggen:
Wanneer jij namelijk je skim-vaardigheid verbetert, train jij je brein zeer complexe informatie over te slaan, zodat het zich kan richten op die makkelijk stukken. Op een gegeven moment zul je niet meer de juiste hoeveelheid concentratie kunnen opbrengen om door een zwaar boek heen te ploeteren — alleen wanneer bepaalde informatie je écht interesseert.
In zijn totaliteit zorgt jouw neiging tot skimmen er dus niet alleen voor dat je moeite hebt met het begrijpen van de tekst, ook de emotionele diepgang die je normaal ervaart, verdwijnt. Daarnaast knoeit het met je aandachtsspanne. Stuk voor stuk factoren die er uiteindelijk toe leiden dat je lezen in zijn totaliteit geeneens meer leuk of ontspannend vindt.
Best ingrijpend, dus.
De oplossing: combineer integraal en oriënterend lezen
Dat betekent echter niet dat je een tekst nooit meer skimmend mag lezen — integendeel:
Skimmen is en blijft een ontzettend handige leestechniek. Het helpt je snel stukjes cruciale informatie uit een tekst te filteren. Gebruik hem echter wel waarvoor hij bedoeld is: als hulpmiddel, niet als doel op zich.
De volgende keer dat je dus een flinke lap tekst voor je kiezen krijgt, begin je dus niet meteen met skimmen, maar ga je zó te werk:
- Allereerst scan je de tekst. Kijk waar de tekst over gaat en hoeveel pagina’s het zijn. Zie je misschien grafieken, cijfers? Door allereerst te starten met oriënterend lezen, maak je het jezelf al veel makkelijker.
- Nu pas skim je. Zodra je een globaal beeld hebt van het materiaal dat voor je ligt, skim je. Ga vluchtig over de tekst heen — hoe is de opbouw? Springen er bepaalde belangrijke onderwerpen uit? Zijn er punten waarvan je nu al ziet dat je daar dadelijk extra aandacht aan moet schenken? Gebruik je skimmen op deze manier, dan verpest het niet je leesvermogen, maar ondersteunt het het juist.
- Maak een globale mindmap. Wil je nu écht zeker weten dat je de tekst volledig begrijpt, maak dan na het skimmen een ruwe mindmap. Hierdoor breng je voor jezelf structuur en overzicht aan — iets dat ontzettend kan helpen bij de volgende stap:
- Nu pas lees je. Zorg voor zo weinig mogelijk afleiding om je heen en zet desnoods een koptelefoon op. Lees nu de tekst terwijl je eventueel kleine kanttekeningen maakt bij zaken die je belangrijk vind. Vul aan het eind van ieder hoofdstuk eventueel de mindmap aan die je in de vorige stap hebt opgesteld.
Lees je op deze manier dan pas kun je daadwerkelijk de vruchten plukken die lezen biedt — je stimuleert je (emotionele) intelligentie, je analytisch vermogen, je fantasie én je concentratie. En jouw neiging tot skimmen? — die gooit niet langer roet in het eten.
In de praktijk toepassen?
Wil je nu echt nog meer uit je leeswerk halen? Je écht in de materie kunnen verdiepen omdat je keiharde leestechnieken onder de knie hebt? — volg onze 1-daagse training Snellezen, Geheugentechnieken en Mindmappen en leer nóg beter (snel)lezen, noteren, verwerken, onthouden en overzicht creëren in je leeswerk. Heb je wat aan!
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van slimmer communiceren, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw productiviteit een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder. En snellezen? Tekstbegrip? En leessnelheid? Zulke zaken komen ook aan bod.
Wie zijn wij? | Training Snellezen, Geheugentechnieken & Mindmapping
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
