Skimmen, scannen, intensief lezen, globaal lezen, diagonaal lezen… Het zijn allemaal leesmanieren. Oftewel: manieren waarop je door een tekst heen kunt gaan. Niet iedere tekst hoef je in detail te lezen. Soms is het voldoende om de koppen te scannen of alleen bepaalde alinea’s te lezen. Maar welke manieren van lezen bestaan er en welke leesmanier past bij welk doel? Dit complete overzicht gaat je helpen.

Wat komt aan bod?

Wat zijn leesmanieren?

Een leesmanier is de wijze waarop je een tekst leest én de intensiviteit waarmee je dat doet. Lees je de tekst letter voor letter? Ga je scannend op zoek naar specifieke informatie? Of bekijk je alleen bepaalde alinea’s van de tekst? Dat zijn stuk voor stuk leesmanieren.

Omdat we allemaal nogal wat lezen op een dag (e-mails, websites, artikelen, brieven, appjes, nieuwsberichten, verslagen, teksten van collega’s…), is het onmogelijk om elke tekst van voor tot achter te lezen. Je wilt dus voor elke tekst de meest efficiënte manier van lezen kiezen. 

Je wilt aan de ene kant niet méér tijd aan een tekst kwijt zijn dan nodig is, maar je wilt aan de andere kant ook niet zó vluchtig door de tekst heen gaan dat je belangrijke informatie mist. 

Met de juiste leesmanier voorkom je dat. Je stemt de manier van lezen af op de tekst én op jouw doel met de tekst.

Hoe kies je de juiste leesmanier?

Welke leesmanier passend is voor een tekst hangt vooral af van je leesdoel: met welk doel lees je de tekst? Leesdoelen zijn bijvoorbeeld een instructie kunnen uitvoeren, een weloverwogen keuze kunnen maken, uitleg kunnen geven over een bepaald onderwerp, een collega goed kunnen inlichten, informatie verzamelen om een artikel te schrijven of een eigen standpunt vormen. 

Je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat je de uitleg over de dekking van je reisverzekering woord voor woord wilt lezen (je wilt niet dat je straks alsnog voor de kosten voor gestolen bagage opdraait!). Maar als je vijftien artikelen door te ploegen hebt die je leidinggevende je met de onderwerpregel “Interessant!” heeft doorgestuurd, ga je er vast vluchtiger doorheen. Je leest dan met als doel om te bepalen welke teksten wel en welke niet relevant zijn om je verder in te verdiepen.

Hoe doe ik het zelf?

“Ik maak graag gebruik van snelleestechnieken zowel voor mijn werk als studie. Mijn ontspannen leesmomenten probeer ik echter zo relaxt mogelijk te houden 🙂 Blogposts en vaktijdschriften vind ik het meest geschikt voor snellezen, terwijl het bij studiemateriaal afhangt van de complexiteit en nieuwheid van het onderwerp. Bij complexe studieteksten weet ik van tevoren dat ik na het snellezen nog extra stappen moet ondernemen om de tekst volledig te begrijpen en te internaliseren. Daarom maak ik tijdens het snellezen graag notities, zodat ik naderhand eenvoudig de kernpunten kan terughalen.”

Welke leesmanieren zijn er?

We maken bij Tijdwinst.com onderscheid tussen 7 verschillende leesmanieren:

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door Tijdwinst.com (@tijdwinst)

Hieronder lichten we de verschillende leesmanieren toe. 

1. Oriënterend lezen

Ten eerste bestaat er oriënterend lezen. Wat oriënterend lezen is? Hierbij ga je kijken of een tekst bruikbaar is voor jouw doel, bijvoorbeeld om in een verslag te verwerken. Je kijkt daarbij vooral naar de meest in het oog springende onderdelen, zoals de auteur, de titel, de omslag en de inhoudsopgave (als die er is) of je gaat vluchtig door de koppen heen.

Zo heb je een eerste beeld van de tekst en kun je bepalen of deze tekst het waard is om in meer detail te lezen (door de tekst bijvoorbeeld grondig of zelfs intensief te lezen).

Wanneer?

Als je een mogelijk interessante tekst hebt en wilt weten of die je tijd en aandacht waard is, is oriënterend lezen passend. Je kunt zo in relatief weinig tijd vaststellen of deze tekst het waard is om dieper in te duiken. 

Voordelen

  • Je kunt in korte tijd de meest relevante bronnen uitkiezen uit een grote hoeveelheid teksten. 
  • Je hoeft niet elke bron in detail te lezen, maar leest alleen de – op het eerste oog – meest relevante bronnen.

Nadelen

  • Je bekijkt alleen een paar specifieke onderdelen van een tekst, waardoor je mogelijk interessante teksten onterecht afdoet als “niet interessant”. 
  • Je weet nog relatief weinig over de inhoud als je een oordeel gaat vellen. Scannend lezen of skimmen geeft je al iets meer informatie over de inhoud van de tekst.

2. Globaal lezen

Wat globaal lezen is, is dat je specifiek focust op de kernboodschap van de tekst. Je leest bijvoorbeeld de inleiding, de conclusie en de eerste en laatste zin van elke alinea. Op die manier krijg je een algemeen beeld van de tekst en kom je, zonder elk woord en elke zin te lezen, tot een goed beeld van de hoofdboodschap.

De betekenis van globaal lezen is dus dat je alleen in grote lijnen de tekst leest. Je neemt wel onderdelen van de hele tekst door, maar gaat niet elk onderdeel in detail bekijken. 

Wanneer? 

Deze leesmanier is passend als je een groot aantal teksten te lezen hebt of weinig tijd hebt om de teksten door te nemen. Je moet wel ongeveer weten waar de teksten over gaan, maar hoeft niet elk detail te kennen. 

Voordelen

  • Je bespaart tijd doordat je niet elke zin leest. 
  • Je onthoudt toch de belangrijkste kern van de tekst en neemt daarbij stukjes uit elk deel van de tekst tot je. 
  • Je kunt op deze manier een groot aantal teksten in korte tijd lezen. 

Nadelen

  • Mogelijk bruikbare of belangrijke details zie je al snel over het hoofd.
  • Sommige teksten zijn niet op zo’n manier geschreven dat je ze makkelijk globaal kunt lezen. Soms dekken de koppen niet goed de lading of staat belangrijke informatie in het midden van een alinea.

3. Skimmen

Bij skimmen lees je een tekst horizontaal in rap tempo door zonder bewust inhoud over te slaan. Je gaat dus wel over alle woorden heen, maar staat niet te lang bij stil en probeert vooral snel verder te lezen. Je doel is om in het algemeen te begrijpen wat de inhoud van de tekst is en om te begrijpen welk doel de tekst heeft. 

Wanneer?

Skimmen gebruik je om te bepalen of je een tekst wilt lezen of als je wilt bepalen wat de belangrijkste boodschap van de tekst is. 

Voordelen

  • Je kunt snel door een tekst heen gaan en bepalen of de tekst relevant is. 
  • Je hebt snel zicht op het doel en de hoofdboodschap van de tekst.
  • Je slaat geen belangrijke elementen over, omdat je horizontaal leest.

Nadelen

  • Het kost meer tijd dan vluchtig langs de belangrijke elementen op de pagina gaan. 
  • Als een tekst bij nader inzien niet zo relevant blijkt, ben je er de nodige tijd aan kwijt geweest.

4. Scannend lezen

Bij deze leesmanier ga je specifiek naar bepaalde informatie op zoek. Je leest bijvoorbeeld een tekst over een nieuwe app om voor het werk te gebruiken, maar wilt eigenlijk alleen weten wat de voor- en nadelen ervan zijn. Daarom ga je scannend lezen. 

Je bekijkt de tussenkopjes en scant de eerste en laatste alinea om te ontdekken of je in dit artikel kunt vinden wat je zoekt. Zo kun je al snel zien of je bepaalde kopjes in detail moet gaan lezen of niet. Je kunt daardoor beter focussen op bepaalde feiten, details of specifieke informatie.

Scannend lezen wordt ook wel zoekend lezen en ook “diagonaal lezen” of “verticaal lezen” genoemd. Je gaat niet lijnrecht (van woord naar woord) door de tekst heen, maar laat je blik wat meer schuin of van boven naar beneden over de pagina bewegen langs de belangrijke elementen. Je gaat bijvoorbeeld van een kop naar een afbeelding naar een nieuwe kop, naar de slotalinea. 

Wanneer? 

Scannend lezen is handig als je nog niet zeker weet of een artikel relevant is of als je specifieke informatie over een bepaald onderwerp zoekt. Je kunt dan gericht op zoek gaan naar die informatie of naar aanwijzingen over de relevantie van het artikel.

Voordelen

  • Je bespaart tijd, doordat je niet de gehele tekst in detail leest. 
  • Je focust op de belangrijkste informatie. 
  • Je kunt snel bepalen of een artikel relevant is en kunt anders verder zoeken.

Nadelen

  • Doordat je informatie overslaat, kun je soms belangrijke dingen over het hoofd zien. 
  • Het kan zijn dat je door de snelheid te snel een relevant artikel aan de kant schuift.

persoon die een pen vasthoudt en een document leest5. Gericht lezen

De betekenis van gericht lezen is dat je specifiek bepaalde onderdelen van een tekst uitkiest om die in detail te lezen. Je hebt bijvoorbeeld een complete checklist thuiswerken voor je neus. Jij bent specifiek benieuwd of een goede webcam echt een must is. Je hebt gezien dat dit artikel daar iets over zegt, dus ga je die alinea in detail lezen. 

Wanneer?

Als je (bijvoorbeeld via scannen of skimmen) hebt ontdekt dat een bepaald deel van de tekst relevant is voor jou, is gericht lezen passend. Je gaat dan juist die alinea uitgebreid lezen.

Voordelen

  • Je komt veel te weten over het ene onderdeel dat voor jou interessant is.
  • Je bent geen tijd kwijt aan tekstonderdelen die minder relevant zijn. 
  • Je bent snel klaar met het lezen van de voor jou belangrijke tekst. 

Nadelen

  • Je mist misschien andere belangrijke delen van de tekst door te focussen op één stuk.
  • Als dat stukje tekst toch niet zo interessant blijkt, ben je daar tijd aan kwijt geweest.

6. Intensief lezen

Dit is een meer tijdsintensieve manier van lezen. Tja, de naam verraadt het al! De betekenis van intensief lezen is dat je de tekst volledig leest en je best doet om elke zin te begrijpen. Na het lezen van de tekst kan je de inhoud zelf navertellen doordat je alles goed hebt gelezen. Je skipt dus geen alinea’s of woorden en gaat niet te vluchtig door de tekst heen.

Wanneer?

Deze manier van lezen is passend als je een tekst volledig wilt of moet begrijpen. Je moet bijvoorbeeld een artikel lezen om daar meer over te vertellen aan een ander of je moet een onderbouwd voorstel kunnen doen op basis van informatie uit het artikel.

Voordelen

  • Je kent de tekst van voor tot achter en kunt er dus veel over vertellen.
  • Je weet zeker dat je geen belangrijke informatie hebt gemist.
  • Het is makkelijker om veel van de tekst te onthouden.

Nadelen

  • Het is een tijdsintensieve manier van lezen. Als je weinig tijd hebt, past deze manier van lezen minder goed.
  • Het kan lastig zijn om te bepalen wat het meest belangrijk is als je alle informatie in detail leest.

7. Kritisch lezen

De betekenis van kritisch lezen is dat je niet zomaar voor waar aanneemt wat je leest. Je kijkt kritisch mee hoe betrouwbaar de informatie is, of de informatie klopt en of jij erachter staat. Vind je het standpunt bijvoorbeeld goed onderbouwd? Baseert de auteur zich op de juiste bronnen?

Ook kijk je kritisch naar de auteur van de tekst. Is dit een betrouwbare en onpartijdige bron? Stel: je wilt informatie verzamelen over de beste tool voor videobellen. Dan zal een onpartijdig artikel waarin iemand vier tools vergelijkt waarschijnlijk beter zijn dan een artikel dat is geschreven door de ontwikkelaar van één van die tools. Verder kun je kijken of de informatie actueel is. Ook dat is een teken van betrouwbaarheid.

Wanneer? 

Deze leesmanier gebruik je als je leest om een weloverwogen keuze te kunnen maken of als je moet beslissen welke informatie je wel en niet meeneemt in bijvoorbeeld een wetenschappelijk artikel of een verslag. 

Voordelen

  • Je kunt een goede beslissing nemen over welke informatie je wel en niet meeneemt.
  • Je hebt beter zicht op de kwaliteit en betrouwbaarheid van de informatie. 
  • Je kunt anderen uitleg geven over de informatie.
  • Je kent de informatie goed genoeg om deze bijvoorbeeld te gebruiken ter ondersteuning van een standpunt. 

Nadelen

  • Het kost veel tijd om op deze manier te lezen. Je hebt er, naast het lezen zelf, veel uitzoekwerk aan. 
  • Je loopt het risico dat je heel veel tijd steekt in een tekst die toch niet zo interessant is. 

Leesmanieren zijn ook te combineren

Natuurlijk kun je leesmanieren ook combineren. Zo kun je eerst skimmen en dan scannen. Dat betekent dat je eerst snel door de tekst heen gaat om te bepalen of de tekst relevant is en waar hij over gaat. Daarna ga je de informatie in de belangrijkste delen van de tekst scannen. 

Man die krant leest Wat zijn de 6 leesstrategieën?

De juiste leesmanier kiezen is een eerste stap om efficiënt te lezen. Maar je kunt nog meer uit het lezen halen door effectieve leesstrategieën toe te passen. Dat zijn technieken waarmee je zowel je leessnelheid als je leesbegrip van een tekst verbetert. Daarmee zorg je ervoor dat je niet alleen snel door een tekst heen gaat, maar er ook de juiste dingen van onthoudt.

Op Snellezen.com vind je veel voorbeelden van leesstrategieën. Voorbeelden zijn:

  1. Samenvatten. Maak een samenvatting van de belangrijkste dingen die je hebt gelezen, het liefst direct na het lezen ervan. De Cornell-methode is hier een effectieve manier voor. 
  2. Markeren. Markeer tijdens het lezen woorden of zinnen die belangrijk zijn, die je opvallen of waar je later nog eens naar wilt kijken. Zo houd je je aandacht bij de tekst en kun je straks makkelijker tot de kern komen. Steekwoorden in de kantlijn noteren is trouwens ook een goede methode.
  3. Aantekeningen maken. Je kunt er ook voor kiezen om tijdens het lezen aantekeningen te maken. Het liefst ouderwets met pen en papier. Dat werkt bewezen beter dan digitale aantekeningen op de computer, omdat het meer tijd kost en je het daardoor meer bewust doet. Goed voor je tekstbegrip!
  4. Herhalen. De Vergeetcurve van Ebbinghaus laat zien dat we dingen die we lezen en horen vaak – helaas – alweer snel vergeten. Het goede nieuws? Herhaling is het toverwoord. Hoe vaker en hoe meer verspreid over de tijd je dingen herhaalt, hoe meer je er alsnog van onthoudt. Dus neem je bijvoorbeeld je aantekeningen of samenvatting regelmatig door of lees belangrijke stukken tekst opnieuw. 
  5. Mindmappen. Maak na het lezen een mindmap van wat je hebt geleerd (naast de samenvatting). Op die manier kun je het grotere geheel beter overzien en verbanden leggen. Zo vergroot je je tekstbegrip. 
  6. Geheugenpaleis maken. Die leesstrategie ken je misschien nog niet. Maar voor visuele denkers is het een absolute aanrader. Dit is een goed alternatief voor de mindmap en helpt je om informatie visueel op te slaan in je geheugen en daarmee beter te onthouden. Klinkt cryptisch? Onze uitleg maakt het een stuk helderder.

Ga vooral met de verschillende leesstrategieën oefenen om te ontdekken wat voor jou werkt. Alle leesstrategieën kunnen helpen om meer te onthouden. Maar vaak heeft de ene persoon meer baat bij samenvatten, terwijl een ander bijvoorbeeld zweert bij mindmaps. Blijf wel experimenteren met de verschillende methodes. Soms blijkt het juist heel fijn om iets te proberen wat je nog niet standaard doet.

En dan nog iets: verhoog je leestempo

Ja echt, het werkt. En nee hoor, dat zeggen we niet alleen omdat wij van Snellezen.com zijn. Het is bewezen dat je brein minder kans krijgt om af te dwalen als je sneller leest. Dát je afgeleid raakt en dus een zin opnieuw leest, komt namelijk vaak doordat je met je hoofd er niet helemaal bij bent of te veel tijd hebt om ondertussen door Instagram te scrollen.

Hoe je dat doet, snellezen? In het boek ‘Elke Dag om 15.00 Uur Klaar’ verklappen we alle belangrijkste tips en tricks (ook om überhaupt efficiënter te werken). Daarnaast vind je in deze artikelen veel handige informatie:

En vergeet ook deze video niet. Daarin vertelt Björn je meer over snellezen.

Meer handige inzichten over productiviteit?

Meer gedaan krijgen in minder tijd, wie wil dat nu niet? Wij raken er niet over uitgepraat! Op onze Instagram-accounts delen we dagelijks handige tips en inzichten over dit onderwerp. Volg Björn Deusings en Tijdwinst daar en krijg elke dag de beste tips aangereikt waarmee je leert om slimmer te werken, efficiënter samen te werken en op topsnelheid te lezen. 

 

Bericht van @tijdwinst
Bekijken op Threads

 

Mensen vroegen ook | Veelgestelde vragen over leesmanieren

  • Wanneer lees je een tekst grondig?

    Grondig lezen doe je als er veel waarde aan kleeft dat je de tekst in detail begrijpt of als je doorhebt dat deze tekst bijzonder relevant is. Je past deze leesmanier bijvoorbeeld toe bij wetenschappelijke artikelen die heel relevant zijn voor jouw verslag (want: daar wil je geen belangrijke informatie uit missen) of bij het doorlezen van een arbeidscontract (want: er hangt nogal veel van dat contract af, dus wil je weten waar je je handtekening onder zet!).

  • Wat is zoekend lezen?

    Zoekend lezen betekent dat je tijdens het lezen gericht op zoek gaat naar bepaalde informatie. Je wilt bijvoorbeeld weten wat de voor- en nadelen zijn van een bepaalde methode. Je leest daarom niet de hele tekst, maar gaat vluchtig door de tekst heen om te kijken waar je de voor- en nadelen ziet staan. Daarbij kijk je naar opvallende informatie, zoals de tussenkoppen, afbeeldingen en vetgedrukte zinnen.

  • Wat is intensief lezen?

    Intensief lezen houdt in dat je een tekst (of een deel ervan) grondig leest. Je neemt dus elk woord in je op en neemt er echt de tijd voor om de informatie tot je te nemen. Je zorgt ervoor dat je de tekst goed snapt en, waar nodig, aan anderen of in een verslag uitgebreid kunt vertellen wat je hebt gelezen.

Leer de juiste leesmanieren inzetten bij een training snellezen

Wie zijn wij? | Training Snellezen

Wij van Tijdwinst zijn een trainingsbureau dat gespecialiseerd is in slimmer (samen)werken. We organiseren in heel Nederland en online trainingen voor professionals die hen helpen om efficiënter te werken, sneller te lezen, beter te plannen en op die manier alles uit hun werk te halen. Zo bespaar je tijd, behaal je betere resultaten en verbeter je je samenwerkingen.

Bekijk onze websites voor meer handige artikelen en voor ons trainingsaanbod. Of meld je direct aan voor één van onze trainingen.