Kinderen leren al vroeg samenwerken. Al bouwend aan een toiletrollenknutselwerk leren ze over ruimtelijk inzicht, eerlijk delen en communiceren. Als het goed is, gaat samenwerkend leren je hele werkzame leven door. Wanneer je leert van en met anderen, steek je daar veel meer van op dan als je in je uppie uren boven studieboeken en artikelen hangt. Waarom werkt samenwerkend leren beter? En hoe pak je dit aan op het werk?

Wat komt aan bod?

Wat is samenwerkend leren?

De definitie van samenwerkend leren is dat je al samenwerkend aan een project waarvoor jij en je collega’s verantwoordelijk zijn, dingen leert van anderen. En zij van jou natuurlijk.

Jullie leren van elkaar doordat jullie elkaar helpen, feedback geven, waar nodig bijsturen, brainstormen over oplossingen voor problemen en de resultaten bespreken. Daar wordt het gezamenlijke resultaat beter van, maar steken jullie ook ieder voor zich veel van op.

Niet alles kun je leren uit boeken of cursussen. Je kunt jezelf wel stof eigen maken door in de boeken en pdf-bestanden te duiken. Maar leren hoe je goed samenwerkt, hoe je problemen oplost en welke gesprekstechnieken effectief zijn? Dat doe je toch echt het beste in de praktijk. Door te ontdekken wat wel en niet werkt en ook door constructieve feedback te ontvangen van anderen. 

Dat zit zo:

Een voordeel van samenwerken is dat iedereen anders is. Elke collega heeft een ander perspectief, een eigen persoonlijkheid en een unieke achtergrond. Daardoor kijkt iedereen met een andere blik. Dat is misschien soms frustrerend (wanneer je alwéér in een lange discussie verzeild raakt met je collega). Maar het is bovenal heel leerzaam.

Jij leert je in andere perspectieven verplaatsen, gaat op nieuwe dingen letten en steekt nog eens iets op over het vakgebied van je collega.

Man en vrouw die samen aan iets werkenSamenwerkend leren: hét thema in het onderwijs

“Samenwerken kun je leren” is een quote waar ongetwijfeld veel onderwijzers mee worden doodgegooid. Aan hen is de schone taak om speelse kleuters de eerste lesjes over samenwerken bij te brengen. We zijn allemaal ooit in de bouwhoek of tussen de poppen begonnen met samenwerken. Je ontdekte daar dat je samen een hogere toren kon bouwen dan in je eentje. En waar jij met je tunnelvisie steeds moest toezien hoe de toren bij het tiende blokje omviel, wees je collega-kleuter erop dat je het blokje ook andersom kon opstapelen. Dan bleef de toren wél staan. Eureka!

Leren samenwerken is in de klas een belangrijk thema. Zo schreven Sebo Ebbens en Simon Ettekhoven een praktijkboek over samenwerkend leren in het onderwijs. En dan word je als leerkracht ook nog doodgegooid met termen als “coöperatieve werkvormen kleuters” en “leren leren in het basisonderwijs”. Tja, je samenwerkingsvaardigheden heb je toch echt deels te danken aan je kleuterjuf.

Onderwijskundigen weten: sommige dingen (zoals communicatieve vaardigheden, problemen oplossen, samenwerken en met elkaar bouwen) leer je niet door keihard te blokken. Die dingen leer je door je samen op projecten te storten. 

In de kleuterklas was zo’n project de toneelvoorstelling over het meisje met de zwavelstokjes of een dinosaurus knutselen van toiletrolletjes. Als volwassene stort je je op marketingplannen, innovatieprojecten en reorganisaties. Maar één ding is hetzelfde als toen jij nog in de bouwhoek zat: sommige dingen kun je het beste coöperatief of samenwerkend leren.

En waarom is dat belangrijk op het werk?

Niet voor niets wordt samenwerken al bij de kleuters gestimuleerd. Waarom samenwerken zo belangrijk is? Er is wederzijdse afhankelijkheid: je zult altijd dingen van anderen nodig hebben en zij van jou. Of dat nu input is, een helpende hand of een meekijkende blik. Het belang van samenwerken is dat je samen dingen sneller doet dan alleen, dat mensen vanuit meerdere expertises meekijken en dat je tijd bespaart en tot innovatieve oplossingen komt.

Precies dat is waarom kinderen al leren samenwerken en waarom samenwerkend leren op de werkvloer minstens zo belangrijk is. Ook daar is menig boek over geschreven. Zo brachten Edwin Kaats en Wilfrid Opheij een boek uit over leren samenwerken tussen organisaties.

Het doel van samenwerkend leren is dat je in contact met elkaar dingen leert die je in je eentje niet zomaar zou leren. Je zoekt samen naar een oplossing voor problemen en helpt elkaar. Daar kunnen zowel de ervaren collega’s als junior-medewerkers veel van leren. 

De collega’s met veel kennis leren doordat ze uitleg geven en zich daarmee de stof nog meer eigen maken. De beginnende collega’s leren doordat ze uitleg ontvangen en zich aangemoedigd voelen door senior-collega’s.

Waarom samenwerkend leren belangrijk is? Er kleven meerdere voordelen aan samenwerkend leren:

  • Het motiveert om meer te leren. Je doet het leren samen en krijgt hulp en ondersteuning van anderen. Zo blijkt uit onderzoek dat samenwerkend leren minder sterke leerlingen helpt om makkelijker mee te komen. Er is een groepsgevoel en vertrouwen, wat het makkelijker maakt om uitleg te vragen en je op nieuwe dingen te storten.
  • Je kunt leren van elkaar, juist door de onderlinge verschillen. Geen enkele collega is hetzelfde of denkt hetzelfde. De één is heel gestructureerd en werkt graag met lijstjes, de ander is een out-of-the-box-denker en komt met creatieve ideeën. Het is heel leerzaam om door anderen met een frisse blik te kijken.
  • Samenwerkend leren leidt tot zelfreflectie. Doordat je met elkaar ergens naartoe werkt, zijn mensen meer gemotiveerd om dingen te bereiken. Ook horen bij samenwerkend leren evaluaties. Wat hebben we bereikt? Wat kan beter? Hoe doen we dat? Daardoor ga je ook kijken naar je eigen aandeel daarin en leer je jezelf te verbeteren.
  • Je leert meer aspecten te zien. Je kunt in je eentje nooit alle details of belangen in de gaten houden. Samen zie je meer dan in je eentje. Door projecten met elkaar op te pakken, ga je ontdekken welke belangen en aspecten allemaal meespelen. 
  • Je leert je eigen talenten en valkuilen beter kennen. Dat is handige kennis voor je eigen ontwikkeling en carrière.
  • Je ontwikkelt je probleemoplossend vermogen. Soms lijkt een probleem misschien voor jou onoverkomelijk, maar komt je collega zomaar met een oplossing op de proppen. Dat is het fijne aan samenwerken: je leert te denken in oplossingen en verder te kijken dan je in je eentje zou doen.
  • Samenwerkend leren helpt je om effectief te communiceren. In samenwerkingen kun je niet om communicatie heen. Dus ga je je automatisch ontwikkelen in bijvoorbeeld kort en bondig communiceren, assertief zijn en je mening geven. Ook als je dat spannend vindt.
  • Het verbetert de onderlinge relaties als jullie ervoor openstaan om met elkaar te leren. Wanneer jullie het project samen oppakken en ervoor openstaan daar allemaal van te leren, is het ook makkelijker om hulp te vragen of elkaar feedback te geven.

2 mensen die samen aan tafel werkenWat zijn de kenmerken van samenwerkend leren?

In het onderwijs én daarbuiten gaan we uit van 5 kenmerken van samenwerkend leren. Goed om te weten: samenwerkend leren kan bij verschillende werkvormen plaatsvinden. Dus je hoeft niet per se in een projectgroep te zitten. Ook interprofessionele samenwerkingen of online samenwerkingen leiden tot leren.

  1. Er is positieve wederzijdse afhankelijkheid. Dus jullie kunnen het niet zonder elkaar. Iedereen heeft de anderen nodig om het project tot een goed eind te brengen.
  2. Iedereen neemt individuele verantwoordelijkheid. Oftewel: je zet je in voor het gezamenlijke doel, doet jouw taken en toont betrokkenheid voor samenwerkend leren.
  3. Er is directe interactie om samenwerkend te leren. Denk aan onderlinge feedback, overlegmomenten en brainstormsessies. Jullie delen meningen, wisselen ideeën uit, bedenken samen oplossingen, etc.
  4. Iedereen beschikt over samenwerkingsvaardigheden, zoals goed luisteren, krachtig communiceren en constructieve feedback geven.
  5. De samenwerkende collega’s evalueren het groepsproces regelmatig.

In het onderwijs spreken ze ook wel van het GIPS-model voor coöperatief leren. Die letters staan voor Gelijke deelname, Individuele aansprakelijkheid, Positieve wederzijdse afhankelijkheid en Simultane actie. Dat alles komt aardig overeen met de 5 basiskenmerken van samenwerkend leren hierboven.

Hoe stimuleer je samenwerkend leren? 6 tips waarmee jij meer leert van samenwerkingen

Samenwerkend leren (wat dezelfde betekenis heeft als coöperatief leren) is dus een effectieve manier om je kennis te vergroten, beter samen te werken en probleemoplossend te leren denken. Hoe pak je dat zo goed mogelijk aan? Dit zijn 6 tips om nog meer te leren van samenwerkingen.

1. Leer actief te luisteren naar elkaar

Je zult het niet altijd roerend met elkaar eens zijn. Maar luister ook dan alsnog voordat je je oordeel velt. En dan niet alleen braaf ‘ja’ knikken en in gedachten al in de weerstand schieten. Nee, luister écht. Luister actief. Dat betekent dat je je oordeel uitstelt totdat de ander is uitgesproken en dat je geïnteresseerd doorvraagt en de ander stimuleert om verder te vertellen.

Van de standpunten of ideeën waarbij je de meeste weerstand voelt, kun je het meeste leren. Dat geldt trouwens ook als je feedback ontvangt. Voel je niet direct aangevallen en schiet ook niet in “Ja maar”-en. Nee, luister wat de ander wil zeggen en reageer er pas op als je het volledige verhaal hebt gehoord. En als je reageert, bedank dan de feedbackgever en vraag door in plaats van acuut je wederwoord klaar te hebben. Daar leer je het meest van.

2. Vraag zelf om feedback om daarvan te leren

Veel mensen vinden feedback geven (zowel negatief als positief) spannend. Zonde! Je kunt namelijk veel leren van persoonlijke feedback, zolang het maar opbouwend is. Help je collega’s daarom een handje om jou constructieve feedback te geven. Vraag regelmatig aan een collega met wie je veel samenwerkt, aan je directe leidinggevende of aan een opdrachtgever of diegene feedback voor je heeft. Wat gaat goed en wat kan beter?

Maak die feedbackvraag niet te algemeen. Dus niet: “Heb je feedback voor me?”. Maar wel: “Wat waardeer je aan onze samenwerking?” of “Wat vind je van onze communicatie? Kan ik daarin dingen verbeteren?”. Onze voorbeelden van feedbackvragen helpen je om feedback te krijgen waar je echt iets mee kunt.

3. Stort je op taken die je nog niet 100% kent

Het is altijd veilig om je te richten op taken waarvan je zeker weet dat jij daar goed in bent. Je weet bijvoorbeeld dat jij als geen ander campagnesanalyses kunt maken. Maar zelf e-mails schrijven voor die marketingcampagne? Dat durf je niet aan. Wil je écht nieuwe dingen leren? Stort je dan juist op de taken die nu nog buiten je comfortzone liggen, maar die je je wel eigen wilt maken.

Een teamsamenwerking is een veilige omgeving om je daarin te verdiepen. Waarschijnlijk zijn er collega’s bij die daar al kaas van hebben gegeten en je met uitleg en feedback op weg kunnen helpen. Dit is je kans om te werken aan dingen waarin je beter wilt worden en daarbij van de pro’s te leren. 

man en vrouw die aan tafel samenwerken

4. Denk hardop en houd ideeën niet voor je

Denk je ergens anders over dan de rest? Heb je kritische argumenten in te brengen? Of heb je een out-of-the-box-idee waarvan je je afvraagt of dat echt zinvol is? Gooi het in de groep! Gewoon alles. Zeg het hardop, houd dingen niet voor je, maar bespreek het met elkaar. 

Samenwerkend leren vraagt om een actieve inbreng van iedereen. Juist afwijkende ideeën of details waar anderen niet op letten, kunnen heel waardevol zijn. Dus niet inslikken, maar uitspreken! Ook al is het misschien niet hét idee, het kan wel weer een aanzetje voor een goede brainstorm of een vruchtbare discussie zijn.

5. Verdiep je in de DISC-profielen (voor jezelf en je collega’s)

Ken jij de DISC-analyse al? Dit is een analysemethode waarbij je werknemers grofweg in vier hokjes verdeelt: groen, geel, rood en blauw. Klinkt wat rechtlijnig. Toch helpt de analyse goed om je eigen valkuilen en talenten te begrijpen, en daar in de samenwerking gebruik van te maken. Ook helpen de profielen om te snappen waarom de communicatie of samenwerking met sommige collega’s stroever verloopt.

Stel: jij bent een goede ideeënspuwer, een creatieve denker en iemand die altijd met de beste probleemoplossingen komt. Plannen is alleen minder je ding (tip: heb je Björns boek ‘Elke Dag Om 15.00 Uur Klaar’ over timemanagement en slim plannen al gelezen?). Je collega is daarentegen een fanatieke lijstjesmaker, let op de details en vraagt zich altijd af of je al aan punt A, B, C, D en E hebt gedacht. “Pff…”, denk jij, “ik deel alleen maar wat ideeën.”

De DISC-analyse kan je in precies dit soort dingen inzicht geven. Lees ons artikel over de DISC-profielen maar. Dan zal je ontdekken dat jij in dit voorbeeld de gele persoon bent en je collega de blauwe. Door elkaar beter te snappen, kun je veel meer van en met elkaar leren en staan jullie onderlinge verschillen de samenwerkingen minder in de weg. Integendeel, die verschillen kunnen de samenwerking juist versterken.

6. Schrijf dingen op en maak van je hoofd geen verzamelplek

Zeker in teamsamenwerkingen krijg je op een dag heel veel informatie op je afgevuurd. Tips waar je nog iets mee kunt. Innovatieve ideeën om mee te nemen. Details waar je nog niet aan had gedacht. Taken die je voor de volgende deadline moet uitvoeren. Help, hoe voorkom je dat je iets vergeet? 

Je maakt het jezelf makkelijker met een slim timemanagementsysteem én met een opschrijfboek altijd binnen handbereik. Op het Instagram-account van Björn en Tijdwinst delen we dagelijks praktische tips om slimmer te werken met precies dat soort tools. 

Een paar van onze belangrijkste tips:

  • Houd er een waterdicht planningssysteem op na. Werk met een realistische (!) takenlijst en noteer in je agenda alle taken die op een specifiek tijdstip moeten plaatsvinden of die een duidelijke deadline hebben.
  • Laat altijd een notitieboekje naast je liggen waarin je dingen opschrijft die in je hoofd oppoppen of waar je iets mee moet. Werk aan het eind van de dag alle notities af door ze op de juiste plek te zetten (in je takenlijst, op een misschien-ooit-lijst of in een lijst met ideeën voor de volgende brainstorm).
  • Gebruik wachten-op-lijsten als je nog op taken van collega’s wacht of iets wilt bespreken. Verzamel op zo’n lijst alle punten die je met een bepaalde collega wilt doornemen en bespreek ide allemaal in één keer in plaats van je collega voor elke losse vraag te storen.
  • Werk je e-mail OHIO af om losse eindjes te voorkomen. Dus check je inbox op vaste momenten en handel de e-mails dan direct af. Reageer meteen, zet de e-mail op je takenlijst of plan de taak die eruit voortkomt direct in je agenda.
  • Beperk het aantal info-plekken. Veel mensen verzamelen o-ve-ral informatie. Op losse post-its, in drie notitieboekjes, in de notitieapp op je telefoon, in je mailbox, in je LinkedIn-postvak, met bladwijzers in de browser, etc. Het helpt om het aantal infoplekken te beperken. Kopieer belangrijke info die je via LinkedIn hebt gekregen naar een Word-document. Maak belangrijke notities digitaal. Verwerk de info op post-its in je takenlijst. Zo hoef je niet overal en nergens informatie vandaan te halen en vergeet je minder.

Dus: hoe leer jij meer van samenwerkingen?

Over samenwerken bestaan allerlei theorieën. Samenwerkend leren is een hot topic, in het onderwijs, in het bedrijfsleven, en eigenlijk overal waar je met anderen werkt. Zeker is dat je al samenwerkend meer kunt leren dan wanneer je je vooral in je eentje op lesstof stort. 

Hoe je het meeste opsteekt van jouw samenwerkingen? Volg onze 6 tips op om meer van en met collega’s te leren:

  1. Luister actief naar elkaar.
  2. Vraag om feedback aan anderen.
  3. Stort je op taken waar je nog niet zo goed in bent.
  4. Denk hardop en houd ideeën niet voor je.
  5. Verdiep je in de DISC-profielen.
  6. Schrijf dingen op (in plaats van ze in je hoofd te houden).

Al die tips helpen om samenwerkingen te verbeteren, maar ook om er meer van te leren. Daar hebben je collega’s en jijzelf veel aan. Niet alleen in de kleuterklas dus, maar ook jaren nadat jij je veterstrikdiploma hebt behaald en die 9 voor blokkentorens bouwen kreeg. Komen die “coöperatieve werkvormen” uit groep 1 en 2 jaren later toch nog goed van pas!

En denk je nu “Samenwerken, daar wil ik nog meer over leren?”. Dan hebben we 45 samenwerkingstips voor je klaarstaan. Ben je voorlopig nog niet mee uitgeleerd!

groep mensen die een project op een bord uitwerkenMensen vroegen ook | Veelgestelde vragen over samenwerkend leren

Waarom is het belangrijk om te leren samenwerken?

Door met elkaar aan projecten te werken, kun je veel tijd besparen, kijk je vanuit meerdere perspectieven en kun je met elkaar over oplossingen sparren. Kortom: samenwerken is efficiënter dan dingen alleen doen en je hebt ook meer slagkracht. Daarnaast kan iedereen leren van samenwerkingen. Juist doordat ieder teamlid met een andere blik kijkt, steek je er altijd iets van op.

Wil jij jezelf trainen in beter leren, sneller lezen en meer onthouden?

Een cursus snellezen leert je dat alles en meer. Bij onze 1-daagse training snellezen leer je om sneller te lezen mét een beter begrip van de tekst. Maar je leert ook om efficiënter te werken, minder afgeleid te raken, tijd te besparen, je geheugen te trainen en te mindmappen.

Nieuwsgierig of deze cursus iets voor jou is? Bekijk het programma van deze 1-daagse cursus en lees de ervaringen van andere cursisten. Meld je snel aan voor de training op locatie of online. Zien we je daar?

Wie zijn wij? | Tijdwinst.com

Tijdwinst is als trainingsbureau gespecialiseerd in slimmer (samen)werken. We helpen professionals uit heel Nederland om o.a. efficiënter te werken in plaats van harder, en effectief en assertief te communiceren. Dat alles leren we jou met praktijkgerichte en interactieve 1-daagse trainingen, o.a. op het gebied van snellezen, timemanagement, gesprekstechnieken en assertiviteit. Volg onze trainingen op een locatie bij jou in de buurt of online. 

Benieuwd naar ons trainingsaanbod of onze andere artikelen? Lees verder op onze websites of meld je direct aan voor een training.