‘Ik weet het 100% zeker!’ — deze zin doet meer kwaad dan goed. Houd je te lang vast aan iets dat je “zeker” weet, dan beperk je jouw intellectuele ontwikkeling. Het tegengif? Denk als een wetenschapper: weerleg je overtuiging met de falsifieerbaarheid-theorie. ‘Klopt dit wel?’
‘Ik weet het zeker…’
Standpunten en overtuigingen; je hebt er niet alleen veel, je bent er ook nog eens honderd procent van overtuigt dat ze kloppen. Toch moet je daar niet zo zeker van zijn. Benjamin Franklin zei het al:
“Het enige waar we écht zeker van kunnen zijn, is dat we niet ontkomen aan de dood en aan het betalen van belasting.”
Iedere overtuiging die niet tussen deze twee macabere dingen past, zou dan ook zomaar eens fout kunnen zijn. Jouw overtuiging bijvoorbeeld dat “het beginnen van een eigen bedrijf op dit moment geen goed idee is.” Of wat dacht je van het standpunt dat “ik nu echt te oud ben om nog een nieuwe taal onder de knie te krijgen.”
Niet alleen is het mogelijk dat deze overtuigingen niet kloppen, ze beperken je ook nog eens in je persoonlijke en intellectuele ontwikkeling. Wanneer jij er heilig van van overtuigt bent dat het leren van een nieuwe taal geen zin meer heeft, onderneem je geen actie. Ontzettend jammer, want wie weet wat jij in je mars hebt zitten.
Tijd dus om al die negatieve overtuigingen los te laten. Hoe? Door al je standpunten onder de loep te nemen en jezelf de volgende vraag te stellen: klopt dit wel?
Een filosoof helpt je hierbij:
Wetenschapstheorie test of overtuigingen kloppen
Karl Popper, een filosoof en professor uit de twintigste eeuw, wist het al:
“Vrienden van me bewonderden Marx en Freud. Ze waren onder de indruk van bepaalde theorieën, en dan vooral omdat ze tot in de puntjes werden uitgelegd. En omdat ze zo uitvoerig werden beschreven, zagen mijn vrienden ineens overal bewijs opduiken. Wat er ook gebeurde, hun veronderstellingen werden altijd bevestigd.”
Let vooral op de laatste zin. Dit is de perfecte beschrijving van wat een cognitieve bias is (ook wel ‘denkfout’ of ‘cognitieve fout’ genoemd).
Het is het vooringenomen of bevoordeeld zijn zodra het aankomt op het herkennen of beoordelen van informatie.
Met andere woorden:
Zodra jij ergens van overtuigd bent, zie je overal om je heen bewijs dat jouw overtuiging klopt. Alles iets echter aantoont dat dit niet het geval is, wuif je die informatie weg of verwring je het zo totdat deze wél bij je denkbeeld aansluit.
Het statement dat “alle zwanen wit zijn” kan ongeldig verklaard worden door het bestaan van slecht één enkele zwarte zwaan.
Popper zag deze neiging vooral steeds vaker bij wetenschappers voorkomen. In plaats van hun onderzoek aan te passen, zodra ze op iets stuitten dat tegen hun overtuiging inging, werd “het foutje” genegeerd. Men ging verder met de theorieën die aansloten bij hun denkbeeld.
Niet bepaald optimaal — vooral niet wanneer het op wetenschappelijk onderzoek aankomt. Popper bedacht daarom een wijze om deze zelfbevestigde ideeën tegen te gaan: falsifieerbaarheid.
“Het idee dat een theorie of overtuiging pas wetenschappelijk kan worden bevestigd wanneer er vooraf duidelijk is vastgesteld welk specifiek bewijs de theorie ongeldig kan verklaren.”
.. dat klinkt ingewikkelder dan dat het is.
Waar het op neerkomt, is dat wanneer jij claimt dat je iets weet, je ook bereid moet zijn toe te geven wanneer het niet klopt. Nog belangrijker: je moet kunnen aantonen wát eventueel de juistheid van jouw bewering onderuit kan halen.
“Allemaal heel leuk en aardig, maar…”
Wat heb ik hieraan?
Nou, het principe van Popper kan op meer toegepast worden dan alleen op wetenschappelijke studies.
Nemen we het voorbeeld dat je te oud bent om nog een nieuwe taal te leren, dan kan het ontmoeten van iemand die op latere leeftijd nog verschillende vaardigheden onder de knie kreeg, het tegendeel bewijzen.
Dit inzien zorgt er vervolgens voor dat je op een aantal manier slimmer wordt:
- Allereerst helpt het je bij het vermijden van je cognitieve bias. Je weet wel; zaken waarvan jij 100% zeker weet dat ze kloppen. Inzien dat dit misschien toch niet het geval is, zorgt voor intellectuele groei én verbreedt jouw inzichten.
- Daarnaast zorgt het ervoor dat je kritischer denkt. De falcifiseerbaarsheidstheorie op jezelf toepassen, dwingt je namelijk specifiek bewijs te verzamelen over je eigen overtuigingen.
- Ook maakt het je creatiever. Je staat meer open voor nieuwe ideeën die eerst buiten je comfortzone lagen.
Toegeven dat je fout zit, heeft dus eigenlijk best wel wat voordelen. Toch blijft dat lastig:
Ons brein houdt namelijk van veiligheid en comfort. Zodra we dan ook zeker van iets zijn, willen we vasthouden aan dat gevoel.
Hierdoor gebeurt het volgende:
1. Doordat jij je zo krampachtig vasthoudt aan een overtuiging of standpunt, stop je met het zoeken van nieuwe informatie. Dit doe je omdat je bang bent informatie te ontdekken die jouw overtuiging onderuit zou kunnen halen.
Wanneer je namelijk bewijs vindt dat jij helemaal niet te oud bent om nog een cursus Italiaans te volgen, zul je dus al je smoesjes opzij moeten zetten. Onderzoeken of je standpunt daarom wel klopt, laat je achterwege.
2. Daarnaast interpreteer je nieuwe informatie op zo’n manier dat het aansluit bij wat je al dacht, ook al trek je het hier mee volkomen uit zijn verband.
Lees je bijvoorbeeld in een artikel dat de ideale leeftijd om een nieuwe taal te leren 10 jaar is, dan neem jij dát als uitgangspunt — ‘Zie je, een jong brein absorbeert veel sneller informatie dan wanneer je al wat ouder bent.’
Hierdoor belemmer je niet alleen je kennis, ook je creativiteit en persoonlijke groei lijden eronder.
Overtuigingen loslaten doe je zo — 4 stappen
Wil je je dus valse of belemmerende overtuigingen loslaten, dan zul je de falsificeerbaarheidstheorie moeten toepassen — op jezelf. Je zal je verlangen naar comfort opzij moeten zetten en de onzekerheid moeten omarmen. Inzien dat je heel misschien fout zit, dus.
Dit kun je op de volgende manier doen:
1. Je neemt een stuk papier en trekt in het midden een lijn
Aan de ene kant zet je: “Overtuigingen: wat ik geloof”. Aan de andere kant zet je “Wat mijn overtuiging zou kunnen ontkrachten.”
(Je kunt dit ook digitaal doen, in een mindmap bijvoorbeeld. Zo kun je op een handige manier stukken tekst slepen en opnieuw verbinden. Handig wanneer je veel overtuigingen in één keer in kaart wil brengen.)
2. Links plaats je vervolgens alles waarvan jij denkt dat waar is
Dit kunnen zowel kleine overtuigingen zijn, zoals “Ik moet die nieuwe iPhone kopen” tot aan grote standpunten — “Ik ben te oud om nu nog een nieuwe vaardigheid te leren.”
Schrijf alles op dat je wil onderzoeken. Focus je hierbij juist op de dingen waar je al jaren “zeker van weet” dat ze zo zijn. Inzien dat het misschien toch net wat anders zit, kan grote openbaringen opleveren.
3. Rechts plaats je nieuw bewijs dat die beperkende overtuigingen onderuit kan halen
Voordat je dat doet, zul je eerst jouw overtuiging tot in de details moeten uitschrijven: wat geloof je precies?
“Ik ben te oud om nog een nieuwe taal te leren. Hoe ouder je brein wordt, des te minder ‘plastisch’ het is. Nieuwe woorden opslaan wordt daarom lastig.” — etcetera.
Achter deze overtuiging schrijf je vervolgens:
“… maar ik zou het zomaar bij het verkeerde eind kunnen hebben.”
Nu bedenk je welk bewijs jouw standpunt eventueel zou kunnen ontkrachten.
“Wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat het wél mogelijk is om een nieuwe taal te leren, zou me van gedachten kunnen laten veranderen.” of “Succesvol een taalcursus afronden, zou mijn standpunt onderuit kunnen halen.”
Zodra je voor iedere bestaande overtuiging de eigenschap van falsifieerbaarheid hebt vastgelegd, ga je op zoek naar tegenargumenten. Je struint internet af op zoek naar goede bronnen, wetenschappelijk onderzoek en experts die jouw bewering ontkrachten.
Let er natuurlijk wel op dat je niet toegeeft aan je cognitieve bias en alleen info zoekt die aansluit bij je veronderstelling. Sta open voor nieuwe denkbeelden en durft gegevens te verzamelen die jouw bewering tenietdoen.
4. Accepteer de uitslag en pas zonodig je overtuigingen aan
Het bewijs dat je nu hebt verzameld, geeft aan of je veronderstelling klopt (wat je natuurlijk al dacht) of dat hij foutief is:
- Vind je argumenten of bewijzen die jou bewering tegenspreken, ga dan verder op onderzoek uit. Stel jezelf er voor open ongelijk te hebben en pas je standpunt – op basis van je nieuwe ontdekkingen – aan.
- Wijst jouw onderzoek nou uit dat je misschien tóch gelijk hebt; bravo. Niet alleen weet je nu dat jouw overtuiging op feiten gebaseerd is, je hebt ook moeite genomen dit te controleren. Hierdoor heb je jezelf toegestaan uit die comfortzone te treden in de hoop iets nieuws te leren.
Doe je dit geregeld, dan merk je dat je meer open-minded wordt. Je neemt niet meer telkens je gedachten en overtuigingen als waar aan, maar weet dat een bepaalde informatie ertoe kan leiden dat jij bepaalde overtuigingen moet loslaten.
Dat zorgt voor een hoop nieuwe inzichten en intellectuele stimulans.
Overtuigingen loslaten in het dagelijks leven?
Wil je dit nou toepassen in je dagelijks leven, dan hoef je heus niet telkens een mindmap of papieren variant te maken. Je kunt het ook gewoon bij een gedachte-experiment laten — lekker in je hoofd houden, dus:
Iedere keer dat je een standpunt over iets vormt of een discussie met iemand voert, vraag je jezelf af wat er voor nodig is om je mening daarover te veranderen. Maak het zo specifiek mogelijk. Zoek vervolgens naar tegenbewijzen. Accepteer je fouten. Wordt slimmer.
Je brein nog beter leren gebruiken?
Falsifieerbaarheid toepassen is één manier om er voor te zorgen dat je je brein en creativiteit beter benut. In onze 1-daagse training Snellezen, Geheugentechnieken en Mindmapping leren we je nog meer technieken. Kom dus eens een kijkje nemen.
Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!
Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van slimmer communiceren, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw productiviteit een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.
Leer je liever lezend, lees dan ons boek Elke Dag om 15.00 Uur Klaar. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder. En snellezen? Tekstbegrip? En leessnelheid? Zulke zaken komen ook aan bod.
Wie zijn wij? | Training Snellezen, Geheugentechnieken & Mindmapping
Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat zich specialiseert in slimmer (samen)werken. We bieden door het hele land diverse (online) trainingen aan, variërend van timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken tot aan snellezen. Nieuwsgierig? Neem dan zeker eens een kijkje op onze website of blogs, en schrijf je in voor één van onze (digitale) trainingen.
- 1-daagse training Time Management | Blog
- 1-daagse training Assertiviteit | Blog
- 1-daagse training Gesprekstechnieken | Blog
- 1-daagse training Feedback Geven | Blog
- 1-daagse training Snellezen, Mindmapping en Geheugentechnieken | Blog
- 1-daagse training Effectief Thuiswerken voor Teams | Blog
